thằng bắc

gần tết, tự nhiên nhớ thằng bắc, nó mất năm 2000 sau nhiều năm chẩn đoán hở van tim. năm đấy mình học lớp 11. nhà nó nghèo, có mỗi ba thứ ăn được mà bọn mình vẫn hay xơi trộm, chát òm, lá ổi non chấm muối, quả dây mây nhì nhằng gai, gỡ bắt mệt, chua loét, quả duối thỉnh thoảng mới thấy chín vàng tranh nhau hớt, ngọt hơn tí xíu. đánh cờ tướng rất khó thắng thằng này, nó hay xuất con tượng. nó phải nghỉ học năm lớp 6. trước giờ mình mới đánh nhau tay chân có một lần hồi trẻ trâu là đánh với thằng này. mình túm tóc nó, còn mặt mình chả hiểu sao sưng húp, chắc nó táng cho.

mộ phần nó ngoài đồng, thánh giá xiêu vẹo.

hồi còn ở nhà, mỗi khi năm hết tết đến, vẫn lùi lũi lên thắp hương tổ tiên, cho nó, sau đó về nhà bố mẹ nó lủi thủi hai ông bà, tặng cái gì đấy bánh kẹo không biết, nhưng chắc chắn có bánh khảo, nói dăm ba câu mía lùi chiều 30. giờ mình không có ở nhà, nhưng có ở nhà thì năm nay bố mẹ nó cũng không còn lủi thủi nữa.

bố mẹ nó cũng đã ngả lưng vào thiên thu, ngoài đồng, cùng nó.

Răng sâu

Bắt được thằng trộm mặt già trông cáu bẩn đáng ghét, ngân hàng thưởng cho các ngành chức năng mấy chục triệu đồng. Cánh báo chí chuyên nói láo viết, mừng thay, nó, cái thằng trộm đã xấu trai lại lười lao động là ung nhọt thối rữa của xã hội đã được nhổ. Chuyên gia tâm lý hay nói có lý mà thiếu tâm ca ngợi sự vụ, nó, đấy, cái răng sâu của xã hội đã nhổ được. Quần chúng mạng vẫn thường chém gió hộ xã hội nói, nó, cái thằng trộm, cái thằng ngu, nó như cái răng khôn mọc ngược đáng nhổ. Vợ nó có một con với nó, nói, vậy là cái răng sâu tui vẫn lâu nay xài tạm đã bị tước mất rồi. Mẹ nó nuôi nó từ tấm bé nói, đúng là giờ răng của lão đã chính thức rụng hết

Tính tuổi

Hồi bố mày đi bộ đội về cũng ngót nghét 30, lấy mẹ năm ấy mới đương 20. Bao nhiêu năm vẫn vậy mẹ nhỉ. Ừ, nhưng bố mày giờ hơn mẹ có 6 tuổi thôi. Mẹ tính tuổi kiểu gì, bố hơn mẹ 10 tuổi chứ? Còn 6 thôi, mày học hành lởm khởm kiểu gì không biết trừ à? Là sao mẹ? Thì bố mày mất 4 năm rồi, tuổi nó không tăng nữa.

Bát bất

Hình như "vô thường" rất vớ vẩn?

Nội quan mà nói, tôi cứ như ngỡ ngàng khi không thể hiểu trọn vẹn từ "vô thường" bằng unstable"/"impermanent" trong Anh ngữ. Rõ ràng trong trường hợp của mình, tiếng mẹ đẻ đã phản bội tôi. Tôi thấy:

1) [Thơ nhạc] tiếng Việt sử dụng từ "vô thường", nghe cao siêu, mênh mông mênh mang blah blah, nhưng khi dùng Anh ngữ như "impermanent" thì vẻ uy mật - một từ cũng rất ư củ chuối - rất ư bá láp đã mất đi. Tôi nghĩ rằng, dùng "vô thường" hay "uy mật" chẳng khác nào mang dao mổ trâu mà giết gà.

2) Phải chăng các triết lý của mấy ông cụ tổ nhà ta toàn là chuyện hoa hoè hoa sói, và hầu như tôi thấy, từ những gì tôi biết về W, ông này đã nói rất đúng trong chuyện này, nói cho cụ tỉ, chuyện các bạn triết gia chém gió chẳng hơn gì chuyện bọn dân xe ôm nhìn gái ngắm hoa chỉ trỏ khen chê miệng xởi lởi cười hềnh hệch hở răng vàng khè, trong khi chẳng qua các bạn triết gia dùng tiếng lóng. Hỡi các nhà tư tưởng, hãy dẹp bỏ sự màu mè của chữ nghĩa vì chúng chỉ khiến cho tư tưởng trở thành một thứ đỏm dáng, trong khi thực ra chúng, cái tư tưởng ấy, nhạt hơn nước ốc.

Tất nhiên, sự sâu sắc của các trước tác ngày xưa vẫn có thể được lấy ví dụ một cách hết sức rõ ràng và ưu việt qua "Đạo khả đạo phi thường Đạo. Danh khả danh phi thường danh.", cái câu mà các cụ dịch sang Anh ngữ chửi nhau chí chóe.

3) Tôi không hiểu nhiều được kinh/sách nhà Phật bằng tiếng Việt. Chỉ có thể là tôi không có tí não nào, hay triết lý quá/không cao vời, hoặc chẳng có gì. Tôi rất nghi là đều không phải các lí do trên. Tôi nghĩ, rất có thể chúng đều nằm ở tiếng Việt, nhất là nhiều từ (gốc Hán) Hán Việt, có thể nói là cực kì khốn nạn, hoặc theo tiếng lóng trẻ em, thốn. Vài ví dụ, chẳng hạn:

- Quán Chiếu “Vô Ngã” (Reflection on No-Self).

- Quán Chúng Sanh: To contemplate a living beings.

- Quán Giác: Awakening.

- Thọ Lãnh: To receive.

- Niệm xứ: [Và như thế nào, nầy các Tỳ Kheo, là nhập tức xuất tức niệm được tu tập? Như thế nào làm cho sung mãn, khiến bốn niệm xứ được viên mãn?—And how, Bhikkhus, does mindfulness of breathing, developed and cultivated, fulfil the four foundations of mindfulness?]

- Cảm giác hỷ thỏ: [ Khi nào, nầy các vị Tỳ Kheo, vị Tỳ Kheo nghĩ về cảm giác hỷ thọ: Bhikkhus! On whatever occasion a Bhikkhu thinks about ‘experiencing rapture’: ]

Giờ tôi sẽ đi tra từ điển thế nào là "ngộ". Chỉ cần ngồi yên và đốn ngộ. Nhân tiện thì ngộ đạo, đơn giản là to realize (enlighten) the path.

motivation

Mấy hôm nay cứ nghĩ quẩn. Mấy người "nhắc" khéo rằng, hãy vực mình dậy bằng một bầu nhiệt huyết quan trọng và thông thường. Mấy ngày nay chắc nghĩ về điều này nhiều quá, nên có lẽ quẩn thêm. Mấy hôm nữa ra sao? Mấy điều này cũng quẩn như đang đưa cổ mình vào thòng lọng, và rút, treo lên cao giữa trần nhà…

Bầu nhiệt huyết là thứ quái đản gì? Hồi xưa hăng say lắm, mỗi tuần ít nhất cũng phải đọc đựơc một cuốn sách nào đó, thông thường là tiểu thuyết. Ngày ngày chăm chỉ học tiếng Anh tiếng em. Đêm về nghe VOA và rất khuya, thỉnh thoảng có đọc một bài thơ hay là ngồi lặng im nghĩ ngợi một lúc. Hồi ấy, chửi thề rất ít và thường khiêm nhường nhấn nhịn. Hồi ấy, vẫn luôn tung tăng vui ca tháng ngày, để chờ đợi và hi vọng một cái tương lai nào đó sáng văn sủa. Hồi ấy, tai có vẻ như điếc lác và mắt mũi nín thinh không lấy làm vui vẻ gì trước những thứ người ta cho là mòi mặn cuộc đời. Giờ thì…sáng mắt ra. Không còn điếc nữa.

Ví như dạo này. Công việc khả quan và có vẻ thú vị nhất là được dạy học trò trong 2 tiết bồi dưỡng ngắn ngủi. Tuy vậy, nó chẳng thấm tháp gì và cũng không sao so sánh, "bù đắp" được với việc mỗi ngày phải lên đứng lớp quát tháo, mất thời gian, không quen, cụt cả hứng…với mấy đồng chí học trò nghịch ngợm tuổi mười mấy. Và có lẽ vì đi lại, bay lượn nhiều quá, món cafe bỗng trở nên đáng ghét, chẳng giúp gì cho chủ nhân nó bay nhẩy thêm, lượn lờ thêm mà buộc phải vạ vật ra nằm thở thở phì phì. Đáng ngại thay.

Ví như sáng nay. Ngồi rất lâu, nghĩ rất kĩ, nhưng không sao "giải thoát" được cho tình cảnh trớ trêu của hai "đứa con" đang mắc tóc. Còn cha của chúng nó đã phải bỏ bút đấy đi lang thang ra mạng viết mấy dòng này, khi để chúng nó chết đói chết khát. Biết dẫn chúng nó đi đâu bởi cha chúng nó cũng chưa biết đi đâu. Mèn, lãng nhách ghê khủng khiếp. Hay là cho chúng nó chết luôn đi. Nhưng mà, chúng nó, có vẻ như sẽ yêu nhau….Thế mới khổ đau!

Nhiệt huyết ở đâu nhỉ, khi dạo này không được nông nhàn một phút giây nào. Tay chân mắt mũi căng ra, đi tìm một sự chia vơi, nhưng gặp toàn nghịch cảnh. Thân phận kiếp người và những đớn đau đã được dự báo trước cho kẻ du ca cầm hồ ta là đây chăng hỡi chàng? Chẳng còn ai bên chàng. Chỉ một thanh âm réo rắt vữa ra theo làn khói. Mà không thấy hình thù…Đấy, có thế thôi.

Nhiệt huyết thì để làm gì nhỉ? Khi những kẻ kia đang cười và ta khóc thét lên, không biết lí do. Và hình như chính tại ta thường quen với sự phủ quyết này và định kiến nặng nề khó rời bỏ. Có ai hiểu những dòng này???

Written hơn 10 năm trước, ngày 6/12/2006.

Quy chiếu và hiện hữu (1) - Bài giảng của Kripke

Kripke xếp thứ 7 trong một trong số các danh sách lập cho vui, thứ tự top mười người đẹp gồm W, F, R, M, Q, H, K, N, M, K. Cuộc thi hoa hậu hoàn vũ được lập cho vui tại:

http://leiterreports.typepad.com/blog/2009/03/so-who-is-the-most-important-philosopher-of-the-past-200-years.htm

Nhìn vào tên đã thấy hoa mắt, vì lòng thòng, vòng vèo, và vì sao hoa hậu lại vỗ đèn đẹt vào vai các thầy mình khi bảo vệ PhD. Giờ tóm tắt bài giảng số 1, trong Quy chiếu và hiện hữu.

1) Một trong số các vấn đề hóc búa của triết học (philosophical conundrum) là việc sử dụng (gán, đặt) tên không quy chiếu. Tên cũng được gán cho những thực thể tưởng tượng. Có 2 quan niệm chính:

1.1 Mill (đứng thứ 4 trong top 5 người đẹp): tên riêng chỉ có denotation và không có connotation. Chức năng ngữ nghĩa của tên chỉ quy chiếu tới một đối tượng, nothing more, không có thuộc tính nào hết của đối tượng, giống như là thuộc tính của đối tượng được mô tả trong ngữ, câu. Ví dụ, Ronaldo sẽ khác với Rô điệu. Vì Ronaldo có thể là Rô béo hoặc Rô điệu. Trong khi Rô điệu có thuộc tính.

1.2 Frege và Rusell (Á hậu 1 và 2): tên không chỉ là một cái dấu hiệu, mà còn có cả nội dung, có cả connotation.

1.3 Theo Kripke, nếu theo F và R thì vấn đề nảy sinh là mối quan hệ giữa tên và các thực thể không hiện hữu. Các thực thể không hiện hữu thì thuộc tính của nó ở đâu? Do đó, bắt buộc sẽ phải nói, vì nó không có thuộc tính, nên không có những đối tượng như thế. Ngược lại, nếu theo M, và do đó, nếu tên chỉ là quy chiếu, thì không thể đặt ra câu hỏi, liệu cái đối tượng ấy có tồn tại hay không. Đây là lí do vì sao quan niệm của M có vẻ thất thế. Ngoài ra, theo K, chúng ta có thể sử dụng tên riêng, mà không cần biết liệu nó có quy chiếu hay không. Những cái tên trong diễn ngôn tưởng tượng/hư cấu như Sherlock Holmes hoàn toàn không khiến chúng ta bận tâm nó có quy chiếu hay không.

2) Theo K, hiện hữu ở đây hiểu là từng hiện hữu, không nhất thiết là hiện hữu tại thời điểm phát ngôn. K theo F và R. Có 2 thuyết (thậm chí là 4), phát triển độc lập từ F và R, như sau:

2.1 Theo K, cả F và F đều cho rằng, hiện hữu chỉ là tầng thứ hai của khái niệm (theo cách diễn đạt của F). Cụ thể, dù chúng ta dùng từ "hiện hữu" để chỉ một thuộc tính, hoặc như một mệnh đề, và nó được, hoặc không được minh chứng - "hiện hữu" ở đây mang nghĩa, là một thuộc tính của các thuộc tính, dù chúng được minh chứng/có thể lấy ví dụ hay không. Nói cách khác, chúng sẽ có một thuộc tính, nếu như nó được thể hiện ra, được minh chứng. Ở tầng thứ nhất, ngược lại, hiện hữu, tức sẽ có những thuộc tính có thể áp dụng tới những đối tượng, thực thể. Theo F và R, người ta không thể nói, một đối tượng là hiện hữu hay không, vì tất cả mọi thứ đều hiện hữu. Bởi lẽ, người ta không thể phân tách các đối tượng trên thế giới là hiện hữu và không hiện hữu.

2.2 Theo K, F và R cho rằng, với mỗi tên riêng, sẽ tương ứng có một chuẩn/điều kiện, hoặc thuộc tính mà các đơn thể được giả định là có thể gán tên. Ví dụ, Napoleon hoặc là (1) tướng bại trận Waterloo, hoặc rất nhiều thực thể khác, chúng ta có nghe về. Tên, nghĩa là, "cái đối tượng mà nó đáp ứng/trả lời được cái chuẩn/điều kiện đang gợi nhắc/tìm hiểu". Giải pháp của F và R như sau: Mỗi tên riêng sẽ liên đới tới một vài mệnh đề, và được giả định là được thể hiện ra/minh chứng là duy nhất. Giả sử, sự vật A là duy nhất với những thuộc tính đang truy tìm, người ta có thể nói, Napoleon hiện hữu, hoặc, một cách khái quát, A hiện hữu. Nếu không (những thuộc tính không duy nhất, không được thể hiện ra là duy nhất), người ta có thể nói A không hiện hữu. Nhưng người ta không bao giờ khẳng định, rằng một đối tượng là hiện hữu hay không, thay vào đó, sẽ khẳng định, hoặc phủ định rằng một mệnh đề được minh chứng ra là duy nhất.

K dẫn ra ví dụ hoa hậu W đã viết trong PI, trường hợp Moses (Hồi bé hay đọc là Môi-xê). Theo W, Moses sẽ mang nhiều nghĩa, chỉ nhiều sự vật, khi Moses không hiện hữu (Trong Cựu Ước, Moses đã dẫn dắt dân Do Thái thoát khỏi Ai Cập), hoặc tên của người đó không phải là Moses, hoặc chẳng có ai như Moses như Kinh thánh viết. Theo K, W theo truyền thống của F và R.

3) K đưa ra một kiến giải riêng, updated later.